Thực trạng hoạt động phát hành ESOP ở Việt Nam

Tóm lược

• Trong ba năm 2017, 2018 và 2019 thì số trường hợp thực hiện ESOP trên sàn HOSE lần lượt là 36, 41 và 54.
• Những doanh nghiệp lớn có xu hướng phát hành ESOP nhiều hơn, điển hình là MWG

Tổng quan hoạt động phát hành ESOP của các doanh nghiệp niêm yết

       Khi các doanh nghiệp thực hiện niêm yết thì sẽ thực hiện các chương trình ESOP để bán cổ phiếu cho người lao động và ban quản lý với mức giá ưu đãi.

       Thông qua chương trình ESOP, người lao động có thể mua được cổ phiếu với giá thấp hơn nhiều so với mức giá hiện hành ngoài thị trường. Điều này tạo động lực cho nhân viên làm việc phát triển doanh nghiệp đồng thời giúp giữ chân người tài với chế độ đãi ngộ hấp dẫn. Những doanh nghiệp điển hình trong việc phát hành ESOP đáng nhắc đến Công ty Cổ phần Đầu tư Thế giới Di động (Mã cổ phiếu: MWG), Công ty Cổ phần Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (Mã cổ phiếu: PNJ), Công ty Cổ phần xây dựng Hòa Bình (Mã cổ phiếu: HBC)…

       Hoạt động phát hành ESOP để thưởng cho cán bộ công nhân viên ngày càng phổ biến đối với các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam trong những năm gần đây. Số liệu thống kê cho thấy trong ba năm 2017, 2018 và 2019 thì số trường hợp thực hiện ESOP trên sàn HOSE lần lượt là 36, 41 và 54.

       Thông thường doanh nghiệp chỉ thực hiện việc phát hành ESOP với số lượng nhỏ so với số lượng cổ phiếu hiện hành để hạn chế những tác động lên giá của cổ phiếu. Tỷ lệ phát hành ESOP trung bình trên sàn HOSE là từ 1,2-1,4%. Cá biệt có nhiều doanh nghiệp có tỷ lệ ESOP lên đến 5% như: MEF, NHH, TVA, NRC…

 Hoạt động phát hành ESOP giai đoạn 2017- 2019

       Trong đó, đáng chú ý nhất là MWG, doanh nghiệp đã duy trì mức cổ phiếu thưởng trung bình khoảng 2,5% số lượng cổ phiếu lưu hành hàng năm trong nhiều năm. Điều này cũng đi đôi với mức tăng trưởng mạnh trong hoạt động kinh doanh khi ban quản lý hoàn thành tốt vai trò và nhiệm vụ của mình. Ngoài MWG trong ngành bán lẻ, các doanh nghiệp trong ngành khác như: Xây dựng, tiêu dùng thiết yếu và tài chính ngân hàng cùng phát hành số lượng lớn và liên tục ESOP cho nhân viên. Nhóm các doanh nghiệp này thường là doanh nghiệp niêm yết có vốn hóa lớn và hoạt động kinh doanh ổn định trong chỉ số VN30. Bảng bên dưới thể hiện số liệu về các doanh nghiệp có quy mô phát hành lớn nhất trên sàn chứng khoán hiện tại.

Bảng: Số doanh nghiệp phát hành ESOP giai đoạn 2013-2018

Nguồn: Tổng hợp của tác giả

       Tuy nhiên, chỉ những người có đóng góp và gắn bó lâu năm mới nhận được đãi ngộ trên như ban quản lý cấp cao. Cũng chính vì điều đó, các vấn đề mâu thuẫn lợi lợi giữa nhà đầu tư và người lao động phát sinh, khi nhóm người nắm giữ phần lớn cổ phần lớn và đang quản lý doanh nghiệp thì có thể quyết định tỷ lệ và mức giá ESOP cho chính họ. Mặc dù pháp luật có nhiều quy định về vấn đề phát hành và chuyển nhượng ESOP nhưng vẫn chưa giải quyết triệt để những vấn đề tồn đọng.