Ngành tiêu biểu năm 2016: Doanh nghiệp sụt giảm lợi nhuận vì giá dầu ở đáy

Năm 2016, nguồn cung dầu trên thị trường tăng mạnh, đồng thời sự kiện Anh rơi khỏi liên minh châu Âu và bầu cử tổng thống Mỹ đã tác động tiêu cực đến giá dầu thô thế giới. Khi đó giá dầu giao dịch ở mức thấp kỷ lục, có những giai đoạn giá dầu giao dịch ở mức 28 đô la/thùng.
 
Tóm lược:

• Giá dầu sụt giảm mạnh, doanh thu và lợi nhuận doanh nghiệp dầu khí sụt giảm mạnh
• Hoạt động đầu tư trong ngành duy trì ở mức thấp
• PVT tăng ít chịu ảnh hưởng của giá dầu do đặc thù kinh doanh vận tải dầu khí

          Năm 2016, nguồn cung dầu thế giới tăng lên do OPEC đẩy mạnh khai thác, Iran cũng đã trở lại thị trường dầu thô và đồng đô la tiếp tục tăng mạnh lên. Về tiêu thụ, nhu cầu sản phẩm năng lượng toàn cầu vẫn giữ được nhịp tăng ổn định. Xu hướng giảm tốc của nền kinh tế Trung Quốc đã ảnh hưởng đáng kể đến nhu cầu dầu mỏ toàn cầu, nhưng phần sụt giảm đã được bù đắp bởi nhu cầu gia tăng từ các nước khối OECD.  
Biểu đồ: Tổng cung và tổng cầu dầu thô trên thế giới giai đoạn 2012 đến 2016

          Trong năm 2016, chứng kiến một năm biến động mạnh của giá dầu thế giới. Giá dầu mỏ thế giới đã từng dưới 28 đô la/thùng cuối tháng 1. Đây là ngưỡng thấp nhất trong vòng 10 năm, sau đó hồi phục có lúc lên tới gần 50 đô la/thùng. Biến động giá dầu trong năm do ba sự kiện chính chi phối bao gồm: Thứ nhất là sự kiện Anh rời Brexit trong tháng 7, thứ hai là OPEC đẩy mạnh khai thác khiến nguồn cung dầu trên thế giới tăng lên và thứ ba chiến thắng đầy kịch tính của ông Donald Trump trong cuộc bầu cử Tổng thống tại Mỹ ngày 9-11. 
          Tình hình trong nước, mặc dù giá dầu thô có xu hướng hồi phục tương đối tốt trong năm nhưng Việt Nam lại không có doanh nghiệp khai thác dầu khí đúng nghĩa nào niêm yết. Đa phần các doanh nghiệp dầu khí thượng nguồn chỉ cung cấp những dịch vụ dầu khí.
Trong năm, doanh nghiệp khai thác dầu khí trong nước hạn chế hoạt động do giá dầu đang ở mức bằng với chi phí khai thác, thậm chí có những thời điểm thấp hơn.
Trong năm, các doanh nghiệp dầu khí đều chịu tổn khi giá dầu giảm, kết quả kinh doanh sụt giảm nặng nề. Một số doanh nghiệp nhân viên chỉ làm việc còn 1/3 thời lượng như trước và một số khác đã phải cắt giảm mạnh nhân viên.
          Tổng Công ty Cổ phần Khoan và Dịch vụ Khoan Dầu khí (Mã cổ phiếu: PVD) là doanh nghiệp cho thuê giàn khoan gặp nhiều khó khăn nhất, với lượng cho thuê giàn khoan giảm hơn 50% và giá cho thuê cũng giảm mạnh. Doanh thu năm 2016 chỉ chỉ bằng 37% doanh thu đạt được năm 2015, lợi nhuận giảm 90% so với cùng kỳ. Phần lớn các doanh nghiệp khác trong ngành như: Công ty Cổ phần CNG Việt Nam (Mã cổ phiếu: CNG, Tổng Công ty Cổ phần Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam (Mã cổ phiếu: PVS)… cũng chịu những sụt giảm tương ứng. 
          Ở chiều ngược lại, chỉ có duy nhất Tổng Công ty Vận tải Dầu khí (Mã cổ phiếu: PVT) nổi lên như một điểm sáng trong các doanh nghiệp ngành dầu khí. Doanh thu cả năm 2016 tăng 17% so với năm trước nhờ nhà máy Dung Quất hoạt động liên tục. Đồng thời nhu cầu vận tải dầu trong năm tăng khi giá dầu giảm làm giảm chi phí của đội tàu đang hoạt động. 
Biểu đồ: Diễn biến kết quả kinh doanh các cổ phiếu niêm yết năm 2016

          Vấn đề cơ bản của ngành trong thời điểm này là các hoạt động khai thác dầu khí ở Việt Nam đang trong xu hướng sụt giảm, do đó ngành dầu khí Việt Nam không có động lực tăng trưởng. Hoạt động kinh doanh gặp nhiều khó khăn nên hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp dầu khí chỉ duy trì ở mức thấp.
Một số siêu dự án dầu khí vẫn tiếp tục triển khai như: Cá Rồng Đỏ, Sao Vàng Đại Nguyệt, Lô B - Ô Môn và Cá Voi Xanh. Một số dự án khác cũng được triển khai đầu tư như: Dự án đầu tư xây dựng kho cảng xăng dầu, nâng cao hiệu quả đầu tư và hoạt động kinh doanh xăng dầu của các doanh nghiệp.

          Về hàng tồn kho, các doanh nghiệp đã thực hiện giảm lượng tồn kho do sự sụt giảm khiến cho trữ lượng dầu khí năm 2016 có mức sụt giảm đáng kể.
So sánh trong cùng ngành, PVS và PVT duy trì đầu tư cao hơn đáng kể so với những doanh nghiệp khác trong cùng ngành.
Biểu đồ: Tăng vốn đầu tư của doanh nghiệp ngành dầu khí năm 2016  

           Diễn biến giá các cổ phiếu dầu khí trong năm hoàn toàn phụ thuộc vào diễn biến giá dầu trong năm. Giá cổ phiếu dầu khí gần như đều chạm đáy khi giá dầu chạm đáy ở mức giá dưới 28 đô la/thùng. Khi giá dầu bật mạnh trở lại, giá cổ phiếu ngành dầu khí cũng hồi sinh. Trong 6 tháng đầu năm, nhóm cổ phiếu dầu khí đã tăng trưởng 30%. Khi kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp dầu khí trong 6 tháng đầu năm được công bố thì xu hướng giá cổ phiếu được giải thích rõ ràng và loại bỏ được bớt yếu tố tâm lý như giai đoạn năm 2015. Kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp đều sụt giảm, mặc dù giá dầu đã phục hồi do vẫn còn ở mức thấp (chưa qua mốc 60 đô la/thùng).
          Điểm sáng trong hoạt động của ngành dầu khí đến từ cổ phiếu PVT, khi doanh nghiệp vẫn duy trì mức tăng trưởng doanh thu ổn định từ các hợp đồng vận tải dầu dài hạn cho nhà máy lọc dầu Dung Quất. Với doanh thu ổn định thì giá cổ phiếu PVT đạt mức tăng trưởng cao nhất trong ngành.
Biểu đồ: Kết quả tăng trưởng giá cổ phiếu của các doanh nghiệp dầu khí năm 2016