Tác động của Thông tư 12 đến tăng trưởng tín dụng

Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư 12/2024 sửa đổi, bổ sung một số quy định của Thông tư 39/2016 về hoạt động cho vay. Theo Thông tư 12/2024, các khoản cho vay tiêu dùng dưới 100 triệu đồng không cần phương án sử dụng vốn khả thi, giúp ngân hàng dễ dàng tiếp cận và hỗ trợ khách hàng hơn. Quy định mới này đặt ra trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế đang cần thêm động lực từ tiêu dùng khi chi tiêu của khu vực hộ gia đình vẫn rất trì trệ.

Tăng trưởng tiêu dùng đóng vai trò là động lực tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong suốt một thập niên qua. Thị trường tiêu dùng lớn trong nước giúp cho các doanh nghiệp có một nguồn hậu thuẫn lớn để thực hiện các hoạt động đầu tư mở rộng và giảm sự phụ thuộc vào thị trường bên ngoài. Tuy nhiên, mức tăng trưởng tiêu dùng đã chậm lại trong suốt hai năm qua đã tác động trực tiếp và gián tiếp đến xu hướng tăng trưởng tín dụng. Chính sách tiền tệ đã được nới lỏng liên tục trong suốt thời gian qua, tuy nhiên tín dụng khu vực gia đình vẫn chưa phục hồi.

Tăng trưởng tín dụng tiêu dùng sẽ giúp phục hồi động lực tăng trưởng kinh tế

Mức tăng trưởng kinh tế quý 2 gây nhiều bất ngờ với phần lớn các tổ chức khi đạt mức tăng trưởng 6,93%, và 6,31% cho cả 6 tháng đầu năm 2024. Kết quả ấn tượng của tăng trưởng kinh tế chủ yếu nhờ vào đầu tư tư nhân và FDI, với mức tăng trưởng GDP của ngành công nghiệp lên đến 7,4% trong nửa đầu năm 2024. Việc thúc đẩy phía các doanh nghiệp sản xuất giúp hồi phục kinh tế, tuy nhiên, câu chuyện mấu chốt trong nửa cuối năm vẫn nằm ở hoạt động tiêu dùng. Sức mua cần phải tăng tương ứng để tiêu thụ lượng đầu ra sản phẩm của doanh nghiệp, từ đó tăng trưởng kinh tế mới bền vững. Trong năm 2023, tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tăng trưởng 10,2% so với cùng kỳ, đến nửa đầu năm nay, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo giá hiện hành ước đạt 3.098,7 nghìn tỷ đồng, tăng 8,6% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2023 tăng 11,3%), nếu loại trừ yếu tố giá tăng 5,7% (cùng kỳ năm 2023 tăng 8,8%). Tuy nhiên, mức tăng trưởng vẫn còn khá thấp so với mức trung bình trong quá khứ để có thể trở thành bệ đỡ tăng trưởng kinh tế. Khi xem xét các giai đoạn trước, nhất là các giai đoạn trước dịch, con số cần đạt được trong khoảng 10%-12% để có mức tăng trưởng kinh tế 6-7%.

Theo thống kê BCTC của các NHTM niêm yết trong 5 năm gần nhất, tăng trưởng cá nhân luôn vượt trội hơn mức trung bình của toàn ngành. Để đạt được mức tăng trưởng tín dụng khoảng 15% thì tín dụng cá nhân cũng phải đạt được mức tăng trưởng từ 20-25%. Năm 2023 là năm đầu tiên đánh dấu mức tăng trưởng tín dụng cá nhân lại thấp hơn hẳn mức tăng trưởng chung của ngành ngân hàng, khi chỉ đạt khoảng 10%. Động lực tín dụng năm 2023 chủ yếu dựa vào nhóm các doanh nghiệp, và xu hướng này vẫn tiếp diễn trong 2024 như những gì chúng ta nhìn thấy từ cơ cấu tăng trưởng tín dụng theo ngành nghề. Dựa trên số liệu cập nhật đến tháng 5/2024 của NHNN, tăng trưởng tín dụng của nhóm ngành công nghiệp đạt 5,6%, trong khi các hoạt động dịch vụ khác chỉ là 3,07% so với mức tăng trưởng tín dụng trong nền kinh tế là 3,43%.

Cho vay tiêu dùng sẽ được chú trọng đẩy mạnh trong giai đoạn cuối năm. Theo thống kê từ Ngân hàng Nhà nước, lãi suất cho vay tiếp tục giữ ở vùng thấp, các khoản cho vay ở mức 7,3-9,5%/năm so với mức 8,0-10,1%/năm ở cuối năm 2023. Đối với lĩnh vực vay tiêu dùng, mặt bằng lãi suất cho vay mua nhà để ở của nhiều ngân hàng đã xuống mức thấp nhất từ trước đến nay với khoảng dao động từ 9-13%/năm. Mặt khác, dù ngân hàng có những chính sách ưu đãi về lãi suất, các khách hàng là người lao động có thu nhập trung bình thấp, không có tài sản thế chấp và chưa có lịch sử tín dụng khó tiếp cận được các khoản vay này. Hay người dân tại vùng sâu, vùng xa, chưa được tiếp cận đầy đủ thông tin trở thành đối tượng cho các bên cho vay nặng lãi, tín dụng đen núp bóng trá hình… phát sinh nhiều vụ việc tranh chấp, ảnh hưởng đến danh tiếng của các công ty tiêu dùng, các TCTD và gây khó khăn cho việc tăng trưởng tín dụng tiêu dùng.

Trong bối cảnh đó thì Thông tư 12 đóng vài trò vừa là một gói tín dụng và vừa là một khoản hỗ trợ khó khăn về tài chính cho các hộ gia đình. Theo Thông tư 12/2024, các khoản cho vay tiêu dùng dưới 100 triệu đồng không cần phương án sử dụng vốn khả thi, giúp ngân hàng dễ dàng tiếp cận và hỗ trợ khách hàng hơn. Quy định mới này có nhiều ý nghĩa khơi thông tín dụng trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế đang cần thêm động lực từ tiêu dùng, hỗ trợ nguồn thanh khoản cho các gia đình. Thứ nhất, thông tư 12/2024 sẽ là một trong những giải pháp quan trọng để giảm thiểu các hiện tượng biến tướng từ “tín dụng đen”. Thứ hai, quy định này được kỳ vọng sẽ kích thích mạnh mẽ hoạt động cho vay bán lẻ - đặc biệt là các khoản cho vay phục vụ đời sống, tiêu dùng của các ngân hàng, công ty tài chính, với thủ tục đơn giản hơn. Thứ ba, hỗ trợ tăng trưởng tín dụng cá nhân sẽ giúp cân bằng động lực tăng trưởng và đảm bảo sự bền vững hơn khi tín dụng tập trung vào các doanh nghiệp đã được thực hiện trong hai năm qua.

Quy định giúp hỗ trợ tăng trưởng kinh doanh của nhóm ngân hàng chuyên cho vay cá nhân

Tình hình cho vay tín dụng tiêu dùng còn nhiều khó khăn còn phản ánh trên kết quả hoạt động của ngân hàng. Trong đó, các ngân hàng bị ảnh hưởng nhiều trong năm qua và tăng trưởng tín dụng tiêu dùng thấp là những ngân hàng có tỷ lệ cho vay cá nhân cao với các món vay giá trị nhỏ. Dựa trên biểu đồ tăng trưởng tín dụng giữa tháng 5 của các ngân hàng niêm yết, Vietcombank với quy mô dư nợ đứng thứ 3 trong ngành và cũng là ngân hàng này chuyên cho vay bán lẻ với quy mô lớn. Vietcombank cho biết, tính đến hết ngày 17/6, tăng trưởng tín dụng của ngân hàng này mới đạt 2,1%, và dự kiến đến hết tháng 6 thì mức tăng trưởng đạt 4,3%, mức tăng trưởng tín dụng thấp của Vietcombank bị ảnh hưởng từ bối cảnh tín dụng mua nhà liên tục sụt giảm. Những ngân hàng tư nhân định hướng cho vay bán lẻ khác như ACB, VIB, hay Sacombank vẫn có mức tăng trưởng rất thấp trước sức cầu yếu từ khu vực gia đình.

So với mức tăng trưởng của các ngân hàng có tỷ trọng cho vay các doanh nghiệp bất động sản và xây dựng cao như LPB (10,6%), Techcombank (9,94%), và HDBank (8,28%), phần lớn các ngân hàng có tỷ trọng cho vay cá nhân cao đều cho thấy mức tăng trưởng kém sắc. Dựa trên phân loại dư nợ theo đối tượng mà các ngân hàng công bố tại quý 1, VIB và TPBank là các ngân hàng tư nhân lớn có tỷ trọng cho vay cá nhân thuộc nhóm cao nhất ngành. Tuy nhiên, so với đỉnh điểm cho vay tiêu dùng tốt trong năm 2022 với tỷ lệ dư nợ cá nhân/ tổng dư nợ của ngành ngân hàng đạt hơn 47,1%, thì tỷ trọng cho vay cá nhân của VIB và TPBank cho thấy sự thu hẹp đáng kể. Cụ thể, VIB có tỷ trọng cho vay cá nhân giảm từ 90% cuối năm 2022 xuống 84% tại quý 1/2024, con số của TPBank giảm tương ứng từ 58,3% xuống 51%. Động lực tăng trưởng tín dụng tiêu dùng thấp khiến tăng trưởng dư nợ của hai ngân hàng này bị ảnh hưởng đáng kể. Đây cũng là 2 ngân hàng có mức tăng trưởng thấp nhất nhóm chuyên cho vay cá nhân, khi VIB tăng trưởng chưa đến 1% còn TPBank vẫn tăng trưởng âm.

Như vậy, để tháo gỡ các nút thắt tăng trưởng tín dụng tiêu dùng tại các ngân hàng, Thông tư 12/2024 mang hàm ý nới lỏng các điều kiện cho vay hơn, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho các cá nhân tiếp cận các khoản vay. Trong khi đó, lãi suất cho vay tiêu dùng tại các công ty tài chính tiêu dùng thường cao hơn từ 10-20% so với lãi suất cho vay tiêu dùng của ngân hàng thương mại, quy định mới này cũng giúp các khách hàng tiếp cận được nguồn vốn với lãi suất ưu đãi hơn. Về phía ngân hàng, việc nới lỏng điều kiện cho các khoản vay cá nhân giúp các ngân hàng này mở rộng đối tượng cho vay tiêu dùng, vốn là khách hàng của các công ty tài chính tiêu dùng trước đây. Từ đó thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, tránh việc phải tập trung giải ngân vào khu vực doanh nghiệp như thời gian qua. Trong khi đó, việc chuyển dịch này sẽ giúp người tiêu dùng giảm chi phí vay và tăng cường khả năng chi tiêu của gia đình, từ đó cũng góp phần hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Quy định mới của Ngân hàng Nhà nước về các khoản vay tiêu dùng không quá 100 triệu đồng không cần lập phương án sử dụng vốn khả thi được kỳ vọng sẽ giải quyết nhiều vấn đề cho cả động lực tăng trưởng tín dụng và kinh tế trong sáu tháng cuối năm 2024. Việc này không chỉ hỗ trợ các ngân hàng thương mại và người tiêu dùng mà còn giúp đẩy lùi tín dụng đen trong bối cảnh kinh tế của nhiều gia đình gặp nhiều khó khăn hiện tại.