Sự thay đổi trong các yếu tố vĩ mô tác động đến thị trường chứng khoán

Yếu tố vĩ mô trong những năm gần đây trở thành yếu tố chính ảnh hưởng đến xu hướng giá cổ phiếu không chỉ ở Việt Nam mà còn toàn cầu. Tuy nhiên, cách thức tác động của các yếu tố vĩ mô luôn biến động, tùy thuộc vào các điều kiện vĩ mô khác nhau, như những gì chúng ta đang thấy giữa vĩ mô năm 2024 và năm 2023.

Các yếu tố vĩ mô tác động đến thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ bao gồm các yếu tố vĩ mô quốc tế và các yếu tố vĩ mô trong nước. Là một nền kinh tế có độ mở lớn nên thị trường Việt Nam bị tác động nhiều bởi các yếu tố vĩ mô quốc tế, từ chính sách lãi suất cho đến các chính sách thương mại của các quốc gia lớn đến các động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế như FDI hay hoạt động xuất nhập khẩu. Trong khi đó, các yếu tố vĩ mô trong nước như tác động của chính sách tiền tệ và chính sách đầu tư công cũng góp phần ảnh hưởng đến các yếu tố tăng trưởng cơ bản khác.

Trong năm 2023, các yếu tố vĩ mô quốc tế đã đóng vai trò quan trọng trong việc định hình thị trường chứng khoán toàn cầu. Tuy nhiên, khi bước sang năm 2024, sự chú ý đã chuyển từ các chỉ số quốc tế sang tình hình vĩ mô trong nước, do chưa có dấu hiệu chắc chắn về việc Fed sẽ hạ lãi suất trong năm nay. Mặc dù khối ngoại bán ròng mạnh, thị trường chứng khoán vẫn duy trì tăng trưởng trên ngưỡng 1.200 điểm. Những yếu tố thúc đẩy thị trường chứng khoán trong năm nay được hỗ trợ bởi câu chuyện vĩ mô trong nước, thúc đẩy bởi hoạt động đầu tư từ chính sách tín dụng nới lỏng.

Sự khác biệt trong tác động của các yếu tố vĩ trong 2023 và 2024

Sự xoay chiều trong yếu tố vĩ mô tác động

Nền kinh tế và thị trường chứng khoán của Việt Nam trong năm 2023 bị tác động chính bởi các yếu tố vĩ mô, dẫn dắt bởi chính sách lãi suất của Fed. Khi đó, phần lớn sự quan tâm của nhà đầu tư và truyền thông xã hội đều liên quan đến các diễn biến tăng và giảm lãi suất của Fed, bên cạnh đó là các bất ổn khu vực ảnh hưởng đến thương mại toàn cầu.

Fed đã tăng lãi suất nhiều lần trong năm 2023 để kiểm soát lạm phát, điều này khiến thị trường tài chính toàn cầu biến động mạnh. Tính từ cuối năm 2022, Fed đã thực hiện tổng cộng 6 lần tăng lãi suất để đưa lãi suất lên mức 5,5% tại cuối tháng 8/2023 và duy trì đến hiện nay. Lãi suất của Fed tăng gây hàng loạt biến động đến môi trường vĩ mô quốc tế. Trong đó, đồng nội tệ của nhiều quốc gia đã mất giá so với đầu năm 2022, khó khăn cho việc quản lý tỷ giá và kiểm soát lạm phát trong nước trở thành vấn đề chính tại nhiều quốc gia. Trước bối cảnh Fed duy trì lãi suất cao, các quốc gia cho thấy sự phân hóa trong việc điều hành chính sách tiền tệ.

Trước các biến động lãi suất của Fed, thị trường chứng khoán trong nước cũng trải qua các giai đoạn phân hóa. Vào cuối tháng 7/2023, khi Fed quyết định nâng lãi suất lên thêm 25 điểm phần trăm lên 5,5%, VNindex rớt xuống ngưỡng 1.172 điểm, giảm gần 6% phần trăm so với mức đỉnh đã lập được trước đó trong tháng 7. Ngân hàng Nhà nước phát hành tín phiếu trở lại từ 21/09 - 08/11/2023, với đợt hút ròng mạnh lên đến 194.649,7 tỷ đồng trong giai đoạn này nhằm giảm bớt thanh khoản dư thừa trên thị trường, từ đó giảm mức chênh lệch lãi suất giữa Việt Nam và Mỹ.

Cũng trong quý 3, các cuộc xung đột Israel và Hamas tại Trung Đông gây những cản trở đến giao thương quốc tế, đặc biệt là áp lực lên giá cước vận tải vùng Biển Đỏ. Chi phí vận tải tăng dự báo sẽ làm tăng chi phí tại nhiều doanh nghiệp, trong bối cảnh Q3/2023 trở thành quý thứ 4 tăng trưởng lợi nhuận của các doanh nghiệp trên sàn giảm ròng liên tiếp ở mức 5% so với cùng kỳ. Thị trường chứng khoán đã giảm 8% chỉ trong thời gian này. Chỉ đến khi gần cuối năm, tin tức về lạm phát của Mỹ cho thấy hy vọng về cuộc giảm lãi suất của Mỹ có thể thực hiện vào đầu năm 2024 mang đến làn gió mới vào thị trường, kết thúc năm 2023, VNindex đạt mức tăng trưởng tích lũy là 12,2%.

Bước sang 2024, tình hình vĩ mô trong nước có nhiều điểm sáng khi sự tập trung vào các vĩ mô quốc tế bắt đầu chuyển dịch về các yếu tố vĩ mô trong nước. Trong đó, chỉ trong tháng 1, Luật Đất Đai được thông qua mang lại kỳ vọng cho tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp bất động sản và việc siết chặt các quy định về quản lý rủi ro, giới hạn hạn mức cho vay trong Luật Các tổ chức tín dụng 2024 nhằm nâng cao tính ổn định và chất lượng của ngân hàng. Nỗ lực cải thiện các quy định thúc đẩy mức tăng giá của nhóm cổ phiếu bất động sản và ngân hàng - đây là hai nhóm vốn hóa lớn dẫn dắt VN-Index.

Đến tháng 4/2024, áp lực tỷ giá trở thành câu chuyện chính trên thị trường. Từ giữa tháng 3, tỷ giá USD/VND đã liên tục trượt giá, cuối tháng 3, tỷ giá đã phá ngưỡng 24.000 đồng. Sự kiện tỷ giá đã kéo theo mức sụt giảm của thị trường chứng khoán, chỉ trong 5 phiên giao dịch từ 12/4 đến 19/4/2024, chỉ số VNINDEX đã giảm 11,5%. Tuy nhiên, câu chuyện kết quả kinh doanh tích cực của Q1/2024 với động lực dẫn dắt từ các ngành chủ đạo như công nghệ thông tin (phần mềm), tập đoàn công nghiệp, vận tải đường biển, vật liệu xây dựng hay nhóm bán lẻ thực phẩm hỗ trợ cho mức tăng trưởng tích cực của VNINDEX. Đến cận tháng 6/2024, thị trường vẫn duy trì mức tăng trưởng tích lũy tốt nhờ môi trường vĩ mô khả quan với những điểm hỗ trợ như mức tăng trưởng GDP quý 2/2024 đạt 6,93%, lạm phát vẫn nằm trong vùng mục tiêu 4%-4,5% và các chính sách tài khóa, tiền tệ như giảm VAT, mặt bằng lãi suất thấp. Tăng trưởng kinh tế quý 2 của Việt Nam chủ yếu đến từ hoạt động sản xuất và cả hoạt động đầu tư gia tăng của nhóm ngành sản xuất. Tăng trưởng của đầu tư tư nhân ở Việt Nam đã tăng vọt mạnh mẽ sau mức tăng trưởng thấp kỷ lục của năm 2023 chỉ với 2,3%. Sự tăng trưởng này đóng một vai trò rất lớn của chính sách thúc đẩy tăng trưởng tín dụng của NHNN để đẩy nhanh dòng vốn vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh.

Sự phân hóa trong mức sinh lời của các ngành nghề

Từ đầu năm 2024, động lực tăng trưởng của thị trường chứng khoán vẫn chủ yếu dựa vào sức mua của các nhà đầu tư trong nước. Chỉ trong 6T2024, giá trị bán ròng đã gấp 2 lần tổng giá trị bán ròng trong cả năm 2023, vượt quy mô 40.000 tỷ đồng. Việc Fed sẽ neo mức lãi suất cao trong thời gian dài hơn khiến thị trường chứng khoán trên toàn cầu bị tác động mạnh.

Mặt khác, nhiều ngành vẫn cho thấy sức bật tốt trước bối cảnh bán ròng mạnh của khối ngoại, điều này hỗ trợ cho mức tăng giá của VNindex ngay từ đầu năm. Các yếu tố chính củng cố triển vọng của thị trường chứng khoán trong năm nay như đã phân tích ở trên đó là sự phục hồi của hoạt động đầu tư, đặc biệt là đầu tư tư nan, bên cạnh đó là nhịp tăng trưởng ổn định từ FDI. Vốn đăng ký của FDI trong 6T2024 đã tăng trưởng 13,02% so với cùng kỳ, hỗ trợ cho mức tăng trưởng kinh tế trong năm nay. 

Mặc dù bối cảnh vĩ mô quốc tế chưa có dấu hiệu tích cực, các ngành nghề có tiềm năng tăng trưởng tốt vẫn chứng kiến mức tăng giá tốt từ đầu năm, khi mà mức định giá cũng đang ở mức thấp từ năm 2023. Chính sách tín dụng hiện tại đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế một cách lan tõa ở các ngành nghề. Việc định hướng bơm vốn cho các ngành nghề trọng điểm đã tạo ra động lực mới cho thị trường chứng khoán. Nếu như năm 2024 thì động lực tăng trưởng chính tập trung ở nhóm ngành ngân hàng thì năm nay động lực tăng trưởng đã đa dạng hơn và thực tế các cổ phiếu ngân hàng cũng không thực sự tăng trưởng tốt trong 6 tháng đầu năm. Chẳng hạn, nhóm bán lẻ và nhóm công nghệ đã tăng hơn 45% trong nửa đầu năm 2024 nhờ vào dòng vốn tín dụng mới. Các ngành thực phẩm, hóa chất, vận tải, tiện ích điện… cũng cho thấy mức tăng trưởng dao động từ 10% - 20%. Đối với ngành bán lẻ, thị trường bán lẻ trong nước trên đà hồi phục với tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ 6 tháng đầu năm 2024 ước đạt hơn 3 triệu tỷ đồng, tăng 8,9% so với cùng kỳ năm trước.

Sự phân hóa dòng tiền này cho thấy một xu hướng mới trong chiến lược đầu tư, khi các nhà đầu tư bắt đầu chú trọng hơn đến các ngành có tiềm năng tăng trưởng dài hạn hơn là yếu tố dòng tiền trong ngắn hạn. Nếu như năm 2023 thì thị trường chứng khoán chủ yếu phục hồi từ mức nền thấp của năm 2022 dẫu nội tại của nền kinh tế vẫn rất yếu thì năm 2024 đòi hỏi một động lực tăng trưởng mạnh hơn rất nhiều để tạo sức bật cho thị trường. Các chính sách tín dụng hợp lý không chỉ hỗ trợ trực tiếp cho các doanh nghiệp mà còn tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực cho toàn bộ nền kinh tế. Điều này giúp cải thiện niềm tin của nhà đầu tư và khuyến khích sự tham gia của các nhà đầu tư mới vào thị trường, tạo ra một chu kỳ tăng trưởng bền vững hơn.

        Việc đánh giá các yếu tố vĩ mô là một phần thiết yếu trong quá trình đầu tư. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu không ngừng biến động, việc nhận diện và theo dõi các yếu tố vĩ mô quan trọng là chìa khóa để đưa ra quyết định đầu tư chính xác. Từ việc tập trung vào các chỉ số vĩ mô quốc tế đến việc chú trọng tình hình vĩ mô trong nước, nhà đầu tư cần có cái nhìn toàn diện và nhạy bén để nắm bắt cơ hội và giảm thiểu những rủi ro từ sự xoay chiều vĩ mô.