Đằng sau việc gia tăng mạnh mẽ tiền gửi trong năm 2023

Trong những tháng cuối cùng của năm 2023, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã chứng kiến một làn sóng tiền gửi với tốc độ tăng trưởng đáng kinh ngạc. Số liệu cho thấy, so với cuối năm 2022, tín dụng tăng 13,7% và tiền gửi tăng 14%, một mức tăng chưa từng thấy. Sự gia tăng này không chỉ là dấu hiệu của sự dồi dào về mặt tài chính mà còn phản ánh các yếu tố kinh tế và chính sách tiền tệ phức tạp.

Quan sát này đặt ra một câu hỏi lớn: Điều gì thực sự đằng sau sự gia tăng tiền gửi tại các ngân hàng trong quý cuối cùng của năm 2023? Trong khi một số người coi đây là kết quả của sự ổn định và tăng trưởng kinh tế, những phân tích sâu hơn cho thấy một bức tranh phức tạp hơn nhiều, liên quan đến cả cung và cầu trong nền kinh tế, chính sách tiền tệ linh hoạt và cả sự thay đổi trong hành vi tiết kiệm của người dân. Đặc biệt, với một lượng lớn tiền gửi tập trung vào quý 4, cần phải xem xét kỹ lưỡng hơn về bản chất và hướng đi của dòng tiền này.

Tiền gửi tăng cùng với CASA tăng mạnh

Cuối năm 2023 đánh dấu một giai đoạn bùng nổ với tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) trong hệ thống ngân hàng, từ 19,31% lên 21,87%. Sự tăng trưởng này không chỉ là kết quả của ba quý liên tiếp tăng mạnh mà còn phản ánh sự thay đổi trong hành vi tiết kiệm và đầu tư của người dân và doanh nghiệp. Tốc độ tăng trưởng tiền gửi ở các ngân hàng thương mại dù thấp hơn tín dụng, nhưng ở các ngân hàng chuyên cho vay doanh nghiệp, sự tăng trưởng giữa tiền gửi và tín dụng lại đồng bộ hơn. Sự gia tăng CASA mạnh nhất chứng kiến ở các ngân hàng liên quan tới các tập đoàn lớn, điều này cho thấy rằng dòng tiền từ vay không chỉ dừng lại ở việc tái đầu tư mà còn được quay vòng trong hệ thống, tạo ra hiệu quả kinh tế rộng lớn. Tuy nhiên, việc biên lợi nhuận ngân hàng (NIM) giảm trong bốn quý liên tiếp làm dấy lên lo ngại về áp lực lên lợi nhuận ngành.

Trong năm 2023, tăng trưởng tín dụng đã cho thấy sự phân hóa rõ ràng giữa các nhóm khách hàng. Đối với khách hàng doanh nghiệp, tốc độ tăng trưởng tín dụng đóng vai trò là động lực tăng trưởng chính, đặc biệt trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng dự báo giảm tốc. Sự tăng trưởng này không chỉ phản ánh nhu cầu vốn lớn mà còn cho thấy sự ổn định và khả năng tiếp cận vốn từ các ngân hàng của các doanh nghiệp. Mặt khác, tốc độ tăng trưởng tín dụng cho vay cá nhân dù vẫn duy trì nhưng không tăng trưởng mạnh mẽ như nhóm doanh nghiệp. Sự chênh lệch này không chỉ nói lên định hướng tín dụng của các ngân hàng mà còn phản ánh xu hướng tiêu dùng và đầu tư trong nền kinh tế.

Tiền chảy trong hệ sinh thái doanh nghiệp đã trở thành một xu hướng đặc biệt quan trọng trong năm 2023, giúp các ngân hàng tăng cường hiệu quả tài chính. Ví dụ như dịch vụ quản lý dòng tiền của Sacombank cho thấy sự linh hoạt và hiệu quả trong quản lý tài chính cho doanh nghiệp lớn. Tuy nhiên, sự phụ thuộc quá mức vào dòng tiền từ các hoạt động trong hệ sinh thái doanh nghiệp cũng đồng nghĩa với việc tiềm ẩn rủi ro cao nếu có bất kỳ sự cố nào xảy ra trong chuỗi giá trị. Sự tăng trưởng CASA mạnh mẽ, mặc dù phản ánh khả năng huy động vốn của ngân hàng, nhưng cũng cần được quản lý một cách cân nhắc để tránh rủi ro tài chính không đáng có .

Tiền gửi tăng làm giảm tỷ lệ nợ xấu

Trong quý 3 năm 2023, dù nền kinh tế gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ nợ xấu trong hệ thống ngân hàng bất ngờ sụt giảm. Điều này dường như trái ngược với tình hình kinh tế chung, vốn vẫn còn rất yếu. Một phần lý giải cho sự giảm này là do sự linh hoạt và quyết liệt trong việc xử lý nợ xấu của các ngân hàng, cùng với các chính sách hỗ trợ từ Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng, sự gia tăng mạnh mẽ của tiền gửi, phần nào giúp cải thiện khả năng thanh khoản của ngân hàng, từ đó tạo điều kiện thuận lợi hơn trong việc xử lý và tái cấu trúc nợ xấu. Bên cạnh đó, việc tăng cường trích lập dự phòng rủi ro cũng góp phần giảm thiểu tỷ lệ nợ xấu, tuy nhiên, cũng đặt ra câu hỏi về việc liệu đây có phải là giải pháp dài hạn.

Sự gia tăng của tiền gửi không hẳn đã đi vào các hoạt động sản xuất kinh doanh mà phần lớn lại được sử dụng cho mục đích tái tài trợ cho các cá nhân và doanh nghiệp. Điều này phản ánh một phần thực trạng của việc sử dụng vốn trong nền kinh tế, nơi dòng tiền không thực sự chảy vào những lĩnh vực sản xuất hay đầu tư mạo hiểm có khả năng tạo ra giá trị gia tăng cao. Sự thiếu vắng của các dự án đầu tư hiệu quả, cũng như sức hấp thụ vốn yếu của nền kinh tế, đã khiến cho nguồn tiền này không được sử dụng một cách tối ưu. Điều này, ở một mức độ nào đó, cũng góp phần vào việc làm giảm tỷ lệ nợ xấu do khả năng thanh toán của các bên vay được cải thiện thông qua việc tái tài trợ.

Sức hấp thụ vốn yếu của nền kinh tế trong 3 tháng đầu năm 2023 phản ánh qua tốc độ tăng trưởng tín dụng thấp. Nguyên nhân chính được cho là do khó khăn kinh tế vĩ mô, cùng với sự thận trọng của các ngân hàng trong việc cấp tín dụng, nhất là sau các vụ vi phạm gần đây trong thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Điều này không chỉ làm giảm khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến tốc độ phục hồi của nền kinh tế. Tuy nhiên, việc giảm lãi suất và các biện pháp hỗ trợ tín dụng khác của Ngân hàng Nhà nước có thể sẽ giúp cải thiện tình hình trong thời gian tới.

Tình hình tăng trưởng tín dụng và sự gia tăng của tiền gửi trong nền kinh tế cần được nhìn nhận một cách đa chiều. Mặc dù sự gia tăng tiền gửi đã góp phần làm giảm tỷ lệ nợ xấu và cải thiện khả năng thanh khoản cho hệ thống ngân hàng, nhưng dòng tiền này cần được hướng dẫn một cách hiệu quả hơn vào các hoạt động sản xuất kinh doanh, nhằm tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế. Điều quan trọng là phải tăng cường hiệu quả sử dụng vốn và cải thiện sức hấp thụ vốn của nền kinh tế, đồng thời đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của thị trường tài chính.