Sự biến động tỷ lệ CASA trong quý đầu năm 2024
Trong các quý gần đây, tỷ lệ CASA của ngành ngân hàng biến động rất lớn và đặt ra những vấn đề cần lưu ý. Tỷ lệ CASA cao không chỉ thể hiện sự gia tăng xu hướng thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng những năm gần đây mà còn phản ánh chiến lược hoạt động của các ngân hàng, cụ thể là trong việc tạo hệ sinh thái cho vay.
Sau một năm 2022 giảm liên tiếp, tỷ lệ CASA cho thấy mức phục hồi nhanh chóng trong năm 2023. Tuy nhiên xu hướng này không ổn định khi tỷ lệ CASA của ngành ngân hàng đã giảm mạnh trong quý 1 năm 2024, sau những quý tăng trưởng đều đặn trong năm 2023. Sự sụt giảm này không chỉ làm dấy lên các câu hỏi về sự ổn định của nguồn vốn mà còn về những diễn biến chiến lược kinh doanh tại các ngân hàng. Sự biến động này liệu có phải đơn thuần về xu hướng dịch chuyển thói quen gửi tiền thanh toán của khách hàng sang kênh tiết kiệm dựa trên những nỗ lực chuyển đổi số của các ngân hàng hay có những nguyên nhân khác đằng sau.
Khi phân tách 27 NHTM niêm yết thành 4 nhóm theo quy mô của các ngân hàng này và theo tệp khách hàng cho vay, chúng ta có thể đánh giá và có góc nhìn sâu sắc hơn về sự thay đổi của tỷ lệ CASA ở các nhóm ngành trong việc kết nối với chiến lược giải ngân tín dụng cho các nhóm khách hàng khác nhau. Chỉ khi phân tích được động lực tăng trưởng CASA và nhận diện được nhóm nào đang thúc đẩy CASA của toàn ngành, chúng ta có thể đánh giá liệu sự biến động CASA có ảnh hưởng gì đến rủi ro của hệ thống và triển vọng của ngành ngân hàng hay không.
Thay đổi trong tỷ lệ CASA của các nhóm ngân hàng
Sau những đợt tăng trưởng ổn định trong năm 2023, CASA quay trở lại xu hướng giảm. Tỷ lệ CASA của ngành ngân hàng đạt 20.08% tại quý 1/2024, thấp hơn 1% so với con số cuối năm trước, nhưng vẫn nhỉnh hơn khoảng dao động từ 15%-17% của các giai đoạn 2015-2020. Bên cạnh đó, với mức lãi suất huy động thấp như hiện nay, tốc độ tăng trưởng tiền gửi có kỳ hạn và tiền gửi tiết kiệm thấp, chỉ tăng 11% so với cùng kỳ, CASA đang là động lực thúc đẩy tăng trưởng tiền gửi nói chung. Trong quý đầu năm nay, tiền gửi không kỳ hạn tăng rất nhanh và cao hơn tốc độ tăng trưởng tiền gửi, lên đến 32.86% so với cùng kỳ.
Trước bối cảnh tỷ lệ CASA của ngành giảm, phần lớn ngân hàng cũng sụt giảm nhưng có sự phân hóa trong mức độ thay đổi CASA giữa các nhóm ngân hàng. Nhóm ngân hàng chuyên cho vay doanh nghiệp là nhóm phản ánh sự thay đổi đáng kể khi có mức sụt giảm tỷ lệ CASA nhỉnh hơn trung bình ngành, giảm từ 23.45% (quý 4/2023) xuống còn 21.95% tại quý 1/2024, ước tính giảm khoảng 1.5%. Trong khi nhóm ngân hàng này cũng là nhóm có mức tăng tỷ lệ CASA cao nhất trong quý vừa rồi. Theo thông thường, chúng ta sẽ lý giải sự tăng giảm CASA thông qua hoạt động cung ứng các tiện ích thanh toán của ngân hàng thu hút được nhiều khách hàng hơn, nhưng như vậy sẽ không thể lý giải hợp lý tại sao tỷ lệ CASA lại giảm trong quý 1/2024 và tại sao nhóm ngân hàng chuyên cho vay doanh nghiệp sẽ là nhóm nhạy cảm nhất trong những biến động về CASA, mặc dù nền tảng cung ứng dịch vụ vẫn cố hữu.
Nhìn từ góc độ mối quan hệ giữa tăng trưởng tín dụng và CASA sẽ cho chúng ta thấy được những đặc điểm trong dòng chảy tín dụng của hệ thống. Khi một khoản giải ngân thanh toán cho người bán cũng có trong hệ thống ngân hàng ban đầu vẫn tiếp tục được luân chuyển trong hệ thống và tồn tại dưới dạng tiền gửi không kỳ hạn. Cũng chính vì vậy, với tăng trưởng tín dụng (YTD) bứt tốc lên đến 23.26% tại cuối quý 4/2023, các ngân hàng với hệ sinh thái khách hàng doanh nghiệp có tỷ lệ CASA tăng cao nhất hệ thống, chủ yếu là kết quả của việc tăng cường giải ngân cho vay, đặc biệt là cho các doanh nghiệp lớn và các tập đoàn kinh tế. Đến đầu năm nay, khi tăng trưởng tín dụng của nhóm ngân hàng này tăng trưởng chậm lại, chỉ tăng tương đương 4.08% so với cuối năm ngoái, nhóm ngân hàng này đã giảm mạnh về tỷ lệ CASA.
Nhóm ngân hàng quốc doanh và nhóm ngân hàng khác giảm tỷ lệ CASA dao động quanh 1%, tương đương mức thay đổi của trung bình ngành. Trong khi đó, tỷ lệ CASA của nhóm ngân hàng chuyên cho vay cá nhân có sự ổn định nhất, thấp hơn khoảng 0.5% so với cuối năm trước. Điều này cũng hợp lý khi đây là nhóm ngân hàng xây dựng CASA dựa trên nền tảng cải thiện các dịch vụ tiện ích thanh toán và cung ứng giải pháp đối với nhóm bán lẻ (bao gồm cá nhân và doanh nghiệp SME).
Sự phân hóa tỷ lệ CASA giữa các ngân hàng trong quý 1/2024
Câu chuyện về CASA sẽ có sự biến động tùy thuộc vào chiến lược của từng ngân hàng. Trong môi trường mà hầu hết các ngân hàng đều gia tăng chuyển đổi số và đầu tư công nghệ, sự cạnh tranh giữa các ngân hàng trong việc thu hút nguồn tiền gửi CASA trở nên ngày càng gay gắt. Không chỉ dựa trên sự cải thiện cơ sở hạ tầng và hệ thống thanh toán, việc các ngân hàng lựa chọn phân khúc tín dụng để đẩy mạnh tăng trưởng sẽ quyết định phần lớn kết quả tăng trưởng CASA. Cụ thể, các ngân hàng có thể tạo CASA thông qua hoạt động cho vay, đồng thời tăng cường bán chéo sản phẩm và cung ứng dịch vụ tài chính liên quan. Trong đó, CASA sẽ có ảnh hưởng lớn đến chi phí vốn của ngân hàng, từ đó ảnh hưởng đến tiềm năng tăng trưởng lợi nhuận trong tương lai.
Với bối cảnh chung từ ngành ngân hàng, từng ngân hàng cũng có những diễn biến rất khác về mức CASA. Đối với nhóm ngân hàng quốc doanh, Vietcombank có ưu thế hơn hẳn về tỷ lệ CASA so với BIDV và Vietinbank khi xét về mặt quy mô, tỷ lệ CASA của Vietcomank đạt 33.2% tại quý 1/2024, trong khi 2 ngân hàng còn lại trong nhóm chỉ dao động xung quanh mức 20%. Với lợi thế về dịch vụ cung ứng thanh toán cho mảng bán lẻ (bao gồm cá nhân và doanh nghiệp nhỏ lẻ), Vietcombank có thể duy trì tỷ lệ CASA ở mức cao trong nhóm. Tuy nhiên mức độ cải thiện CASA của BIDV và Vietinbank là tốt hơn trong năm 2023, xuất phát từ việc gia tăng giải ngân tín dụng của hai ngân hàng trên cho hệ sinh thái của các tập đoàn lớn.
Đối với nhóm ngân hàng chuyên cho vay doanh nghiệp, MBB và TCB đứng đầu về tỷ lệ CASA trong toàn ngành, với con số dao động từ 35%-40%. Việc tạo lập và phát triển hệ sinh thái khách hàng doanh nghiệp lớn là một yếu tố quan trọng giúp MBB và TCB có được vị thế dẫn đầu về CASA. Tuy nhiên, ngay từ đầu năm, tỷ lệ CASA của MBB giảm từ xuống 36.10% từ mức 39.61% tại cuối năm 2023, sự thay đổi này diễn ra trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng của MBB thấp, chỉ khoảng 0.7%. Trong khi đó, nhờ tăng trưởng tín dụng tại TCB tăng trưởng tích cực hơn ở khoảng 7.83% so với cuối năm trước giúp TCB vẫn duy trì được tỷ lệ CASA nhỉnh hơn, khoảng 40.47% tại quý 1/2024. Phần lớn các ngân hàng còn lại duy trì mức CASA khoảng 11%.
Đối với nhóm ngân hàng chuyên cho vay cá nhân, hoạt động đầu tư vào số hóa các giao dịch và tiện ích cho khách hàng vốn là một yếu tố quan trọng hỗ trợ việc phát triển CASA của các ngân hàng này. Tại quý đầu năm 2024, phần lớn các ngân hàng trong nhóm không có nhiều biến động về tỷ lệ CASA. Trong đó, sự thay đổi tích cực nhất diễn ra tại TPBank, với tỷ lệ CASA dẫn đầu nhóm lên đến 24.44%. Với nền tảng lấy công nghệ làm đòn bẩy và phát triển các dịch vụ thanh toán, ngân hàng số, TPBank có lợi thế về tỷ lệ CASA hơn hẳn các ngân hàng còn lại trong nhóm. VIB và VPB có tỷ lệ CASA thấp nhất nhóm, lần lượt là 13.35% và 14.41%. Đối với nhóm khác, các ngân hàng trong nhóm vốn gặp bất lợi về việc thu hút nguồn tiền gửi CASA. Tỷ lệ CASA cao nhất trong nhóm là PGB với mức 13.64%, nhiều ngân hàng còn lại chỉ duy trì ở mức 5%-6%.
Xét về sự tương quan giữa tăng trưởng tín dụng và tỷ lệ CASA, sự giảm sút trong tỷ lệ CASA trong quý có thể được xem là một yếu tố thời vụ, tương ứng với tình hình tăng trưởng tín dụng thấp trong quý 1 khi các doanh nghiệp chưa có nhiều hoạt động đầu tư vào đầu năm. Trong bối cảnh phát triển công nghệ thanh toán gần như không còn quá nhiều dư địa với sự gia nhập cuộc đua của nhiều ngân hàng cũng như các công ty công nghệ tài chính, sự phục hồi của tỷ lệ CASA sẽ phụ thuộc vào chiến lược kinh doanh của từng ngân hàng, cụ thể là thông qua CASA cho vay. Các ngân hàng có khả năng thích ứng tốt với những chiến lược độc đáo sẽ đạt được lợi thế cạnh tranh và bảo vệ được vị thế của mình trên thị trường.
