Bức tranh tăng trưởng tín dụng giữa các nhóm ngân hàng

Tăng trưởng tín dụng của hệ thống ngân hàng ước tính -1% cho đến giữa tháng 2 vừa qua, sau khi tăng trưởng 13,5% trong năm 2023, đặc biệt là việc tăng trưởng rất cao trong tháng 12. NHNN đã thực hiện rất nhiều các biện pháp thúc đẩy tăng trưởng tín dụng ngay từ đầu năm tuy nhiên việc sức cầu thị trường thấp cho thấy câu chuyện tăng trưởng tín dụng của ngành ngân hàng năm nay vẫn rất gian nan.

Ngay từ đầu năm thì NHNN đã thực hiện giao chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng một một lần ngay từ đầu năm với mức 14,5%. Dựa vào những gì đã diễn ra trong năm 2023 thì có thể thấy NHNN đã đánh giá đây có thể tiếp tục là một năm khó khăn dựa trên những khó khăn kinh tế trong và ngoài nước tiếp tục duy trì. Do đó, việc hỗ trợ tín dụng của hệ thống ngân hàng đóng vai trò tiên quyết trong việc hỗ trợ cho nền kinh tế.

Dù đã được tiên liệu trước về khả năng tăng trưởng tín dụng hai tháng đầu năm sẽ có thể khó tăng trưởng dựa trên việc tăng trưởng tín dụng đã chạy quá nóng trong những tháng cuối năm vừa rồi. Tuy nhiên, các số liệu thống kê cho thấy những khó khăn vẫn đang chờ đón nền kinh tế phía trước. Xét theo nhóm ngân hàng thì nhóm các ngân hàng có vốn nhà nước cũng đã có mức giảm nhiều nhất khi có mức giảm so với tháng 12 năm ngoái lên đến -3.2%. Chúng ta có thể hình dung rằng với quy mô dư nợ khoảng 8 triệu tỷ đồng của 4 ngân hàng quốc doanh thì mức sụt giảm nói trên tương đương với mức sụt giảm 240 ngàn tỷ đồng dư nợ của hệ thống sụt giảm. Việc phân tích chi tiết mức tăng trưởng tín dụng của các ngân háng thương mại niêm yết trong quý 4 sẽ hé lộ nhiều cho chúng ta về triển vọng của bức tranh tăng trưởng tín dụng sắp tới.

Tăng trưởng tín dụng của 27 Ngân hàng thương mại niêm yết

Tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng niêm yết đồng loạt tăng vọt nhanh trong quý 4 trong bối cảnh tăng trưởng huy động của các ngân hàng có dấu hiệu chậm lại so với giai đoạn đầu năm. Bên cạnh nguồn tiền gửi thì trong quý 4 nhiều ngân hàng đã phải tăng cường hoạt động phát hành trái phiếu nhằm đáp ứng nhu cầu tăng trưởng nhanh của dư nợ trong giai đoạn cuối năm cũng như tăng cường vốn cấp 2 để duy trì tỷ lệ an toàn vốn CAR.

Xem xét mức tăng trưởng tín dụng giữa các ngân hàng thì thì tốc độ tăng trưởng tín dụng cao nhất trong năm thuộc về nhóm ngân hàng chuyên cho vay doanh nghiệp như Techcombank hay MB Bank. Trong bối cảnh sức cầu của thị trường rất yếu nên việc đẩy mạnh giải ngân cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp bất động sản, là động lực chính cho tăng trưởng tín dụng. Việc đẩy mạnh giải ngân cho các doanh nghiệp là đặc điểm chung của mức tăng trưởng tín dụng trong năm. Theo thống kê từ báo cáo tài chính của các ngân hàng thương mại thì chỉ có một ngân hàng duy nhất có tỷ lệ tăng trưởng tín dụng cho khách hàng cá nhân cao hơn khách hàng doanh nghiệp, điều này trái với xu hướng chung trong cả thập niên qua khi tăng trưởng tín dụng cá nhân luôn giữ vai trò chủ đạo cho mức tăng trưởng chung hàng năm.

Nhóm ngân hàng chuyên cho vay cá nhân như ACB, Sacombank hay VIB thì sau khi có tốc độ tăng trưởng chậm trong những quý đầu năm thì đã tăng tốc giải ngân trong quý 3 và quý 4, chủ yếu cũng tập trung giải ngân cho các doanh nghiệp. Cuối cùng, các ngân hàng quốc doanh với chiến lược cho vay thận trọng hơn thì chỉ tăng nhanh tín dụng trong quý 4 trước các áp lực giải ngân từ phía NHNN.

Các ngân hàng tăng trưởng tín dụng vượt trội trong quý 4

Tăng trưởng tín dụng có sự phân hóa giữa các ngân hàng trong các nhóm ngân hàng, thể hiện các định hướng chiến lược tăng trưởng khác nhau giữa các ngân hàng trong bối cảnh tăng trưởng hết sức khó khăn trong năm vừa qua.

Đối với nhóm ngân hàng quốc doanh: Vietcombank có chính sách tăng trưởng tín dụng thận trọng hơn cả, khi 3 quý đầu năm ngân hàng này chỉ tăng trưởng 4.9% và chỉ thật sự đẩy mạnh lên mức 10.6% trong quý 4 với rất nhiều các gói vay ưu đãi được triển khai cho cả các khách hàng và cán bộ công nhân viên. Tuy nhiên, để đánh đổi cho mức tăng trưởng thì NIM của Vietcombank đã giảm mạnh trong quý vừa rồi. Hai ngân hàng còn lại là BIDV và Vietinbank có tốc độ tăng trưởng cao và ổn định hơn trong xuyên suốt năm và cũng chủ yếu tập trung vào các khách hàng doanh nghiệp lớn. Thậm chí, xét đối với Vietcombank đóng góp tăng trưởng tín dụng cho mảng doanh nghiệp là 16% trong khi khách hàng cá nhân chỉ là 5%. Xét về mức cải thiện trong CASA thì nhờ tín dụng tập trung vào nhóm doanh nghiệp đã giúp cho hai ngân hàng này cũng cải thiện đáng kể tỷ lệ CASA.

Đối với nhóm chuyên cho vay doanh nghiệp: Các ngân hàng đều có mức tăng trưởng cao và duy trì tăng trưởng ổn định trong năm. MB Bank cho thấy mức tăng trưởng dẫn đầu nhóm ngân hàng và toàn ngành ngân hàng. Trong khi đó mức tăng trưởng tín dụng của Techcombank cũng rất tốt. Một lưu ý trong mức tăng trưởng tín dụng của Techcombank là phần lớn tăng trưởng tín dụng đến từ các doanh nghiệp lớn. Số liệu được công bố từ Techcombank cho thấy mức tăng trưởng của nhóm doanh nghiệp lớn lên đến 74%, trong khi mức tăng trưởng tín dụng cho khách hàng cá nhân lại giảm -5%.

Đối với nhóm chuyên cho vay cá nhân: Các ngân hàng có mức tăng trưởng tín dụng thận trọng hơn. Hai ngân hàng có mức tăng trưởng tín dụng vượt trội trong nhóm này là ACB và VIB. Hai ngân hàng này theo đuổi chính sách tăng trưởng tín dụng thận trọng từ đầu năm nhưng đã bất ngờ đẩy nhanh tăng trưởng trong quý 4. Với một ngân hàng có tỷ lệ cho vay cá nhân rất cao như VIB mà mức tăng trưởng cho vay cá nhân trong năm cũng chỉ là 8% trong khi mức tăng trưởng tín dụng doanh nghiệp lên đến 72%.

Việc giải ngân nhiều cho nhóm các doanh nghiệp cũng giúp cho tỷ lệ CASA của hệ thống ngân hàng cải thiện nhanh trong giai đoạn vừa rồi, đặc biệt là đối với nhóm ngân hàng chuyên cho vay doanh nghiệp. Dòng tiền vay mới khi được giải ngân trong hệ sinh thái của các tập đoàn lớn sẽ góp phần tạo nên CASA cho các ngân hàng của nhóm này, từ đó góp phần cải thiện chi phí huy động vốn.

Những vấn đề cần lưu ý đằng sau bức tranh tăng trưởng

Việc tăng trưởng tín dụng quá nhanh trong quý 4 của các ngân hàng cho thấy việc tăng trưởng tín dụng trong quý 4 vừa rồi không thực sự đi vào thực chất, khi nhiều ngân hàng thương mại có sự thận trọng tín dụng trong cả năm đã đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng trong ngắn hạn. Trước sức cầu tín dụng của thị trường đang rất yếu trước bối cảnh kinh tế khó khăn thì việc tăng trưởng tín dụng nóng có thể tạo một áp lực lớn lên chất lượng tín dụng trong ngắn hạn. Khi áp lực phải giải ngân lớn nhưng không thể tìm kiếm khách hàng tốt thì các ngân hàng sẽ có thể lựa chọn giải ngân tiếp tục cho các khách hàng hiện hữu để có thể duy trì sức khỏe tài chính cho khách hàng.

Số liệu thống kê từ các ngân hàng niêm yết cho thấy tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng niêm yết ước tính đã giảm từ mức 2.24% xuống mức 1.93%, trong bối cảnh kinh tế vẫn hết sức khó khăn. Điều đó lại càng khiến cho tỷ lệ nợ xấu của hệ thống ngân hàng càng không phản ánh đúng bản chất của sức khỏe chung của ngành. Việc tỷ lệ nợ xấu của hệ thống ngân hàng sụt giảm mạnh trong bối cảnh tình kinh tế nhìn chung vẫn khá khó khăn cho thấy khả năng một phần tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng hàng đã được sử dụng cho mục đích tái tài trợ cho các khoản nợ đáo hạn của các doanh nghiệp.

Trong khi đó, xét về khía cạnh hiệu quả thì việc giải ngân kỹ thuật bên trong hệ thống sẽ có thể khiến thanh khoản của hệ thống ngân hàng dư thừa, thông qua đó làm tăng trưởng cả tiền gửi và tiền vay tuy nhiên thực tế lại không tác động vào các hoạt động kinh tế thực và còn làm ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Số liệu thống kê cho thấy NIM của hệ thống ngân hàng niêm yết ước tính đã giảm xuống mức 3.44% từ mức 3.51% của quý trước mặc dù tỷ lệ CASA của hệ thống đã cải thiện đáng kể trong cùng thời gian.

Như vậy, chúng ta đạt được về mức tăng trưởng tín dụng mục tiêu của năm qua tuy nhiên trước bối cảnh nền kinh tế vẫn còn yếu thì khả năng tín dụng sẽ chưa thể tác động nhiều vào các hoạt động kinh tế. Trong điều kiện kinh tế vẫn tiếp tục duy trì khó khăn như hiện tại thì bài toán tăng trưởng tín dụng vào khu vực nào một cách hiệu quả vẫn đang là một câu hỏi của năm 2024.